Theo Hướng dẫn của Bộ Y tế, phụ nữ có thai và bà mẹ cho con bú không tự ý dùng thuốc kháng vi rút, kháng sinh, kháng viêm khi chưa có chỉ định, kê đơn của bác sĩ.
Đối với phụ nữ có thai, bà mẹ trong thời kỳ hậu sản và bà mẹ cho con bú mắc COVID-19 cần theo dõi sức khỏe, đo thân nhiệt ít nhất 2 lần/ngày vào buổi sáng, buổi chiều và khi có dấu hiệu bất thường. Đếm nhịp thở, đếm mạch, SpO2 và huyết áp (nếu có thể) hàng ngày.
Khi có dấu hiệu khó thở, thở hụt hơi, nhịp thở ≥ 20 lần/phút, SpO2 ≤ 96%; mạch nhanh > 120 nhịp/phút hoặc < 50 nhịp/phút; huyết áp thấp: huyết áp tâm thu < 90 mmHg, huyết áp tâm trương < 60 mmHg (nếu có thể đo). Tím môi, tím đầu móng tay, móng chân, da xanh, môi nhợt, lạnh đầu ngón tay, ngón chân, cần liên hệ với cán bộ y tế.
Riêng đối với phụ nữ có thai khi có các dấu hiệu bất thường về sản khoa như: Đau bụng liên tục và/hoặc tăng dần; Ra máu âm đạo; Ra nước ối; Ngất hoặc co giật; Phù mặt, chân, tay; Đau đầu, nhìn mờ; Không có cử động thai (đối với thai > 20 tuần) hoặc cử động thai yếu hơn bình thường; Hoặc có bất kỳ dấu hiệu bất thường khác cần thông báo ngay với nhân viên y tế hoặc đến khám tại cơ sở y tế.
Đối với bà mẹ trong thời kỳ hậu sản cần theo dõi sản dịch, co hồi tử cung và phát hiện các dấu hiệu bất thường về sản khoa. Khi có những dấu hiệu bất thường như: ra máu tăng dần hoặc có máu cục; sản dịch có mùi hôi; đau bụng dữ dội hoặc đau âm ỉ, tăng dần; vết khâu tầng sinh môn (đối với sinh thường) hoặc sẹo mổ đẻ có khối; bất thường, tăng kích thước hoặc chảy mủ; sốt >38°C, không giảm sau khi dùng thuốc hạ sốt, hoặc sốt không cải thiện sau 48 giờ; phù mặt, chân, tay hoặc nhìn mờ, đau đầu nhiều; co giật; vú xuất hiện sưng, nóng, đỏ đau hoặc chảy mủ… cần thông báo ngay với nhân viên y tế hoặc đến khám tại cơ sở y tế.
Hướng dẫn sử dụng thuốc đối với phụ nữ có thai và bà mẹ cho con bú:
Với thuốc hạ sốt: sử dụng khi thân nhiệt trên 38,5°C hoặc đau đầu nhiều, chỉ dùng thuốc hạ sốt loại có chứa Paracetamol đơn thuần, liều lượng mỗi lần 01 viên 500mg hoặc 10-15 mg/kg, có thể lặp lại mỗi 4-6 giờ. Lưu ý tổng liều thuốc không vượt quá 4g (4000mg)/ngày.
Với thuốc điều trị các triệu chứng khác khi cần thiết, Bộ Y tế lưu ý 3 triệu chứng thường gặp gồm:
- Ho: Dùng các phương pháp dân gian như chanh, mật ong, súc miệng bằng dung dịch Natriclorua 0,9%. Các thuốc có thể dùng như thuốc ho có chứa hoạt chất Dextromethorphan, Guaifenesin... hoặc thuốc ho có nguồn gốc thảo dược. Không dùng các loại thuốc chống chỉ định đối với phụ nữ có thai, bà mẹ nuôi con bú;
- Ngạt mũi, chảy mũi: xịt rửa mũi, nhỏ mũi bằng dung dịch Natri Clorua 0,9%;
- Tiêu chảy: bổ sung Oresol, kẽm (10-20 mg/ngày).
Phụ nữ mang thai, bà mẹ cho con bú cần tiếp tục sử dụng thuốc theo đơn ngoại trú nếu có bệnh nền hoặc theo chỉ định của bác sĩ.
Đối với trẻ sơ sinh mắc COVID-19 tuyệt đối không được xông hơi cho trẻ dưới bất kỳ hình thức nào; không được dùng thuốc kháng vi rút, kháng sinh, kháng viêm,... khi chưa có chỉ định, kê đơn; đặc biệt, không được xịt rửa mũi cho trẻ sơ sinh.
Cần theo dõi dấu hiệu toàn trạng của trẻ: tình trạng bú mẹ, màu sắc da, phân và nước tiểu; Đo thân nhiệt ít nhất 2 lần/ngày (thân nhiệt bình thường của trẻ là từ 36,5 đến 37,5°C); Đếm nhịp thở và đo SpO2 (nếu có máy) 2 lần/ngày.
Thông báo ngay với nhân viên y tế hoặc đưa trẻ đến cơ sở y tế khi có một trong các dấu hiệu sau: Bú ít hoặc bỏ bú; Ngủ li bì khó đánh thức; Các dấu hiệu suy hô hấp: tần số thở > 60 lần/phút ở 2 lần đếm khác nhau, thở rên, thở khò khè, thở rít, phập phồng cánh mũi, rút lõm lồng ngực, có cơn ngưng thở trên 20 giây, SpO2<96%; Co giật hoặc co cứng; cử động bất thường; Thân nhiệt: Sốt >38°C, không giảm sau khi dùng thuốc hạ sốt, hoặc sốt không cải thiện sau 48 giờ; hạ thân nhiệt dưới 36°C sau khi đã ủ ấm; Mắt sưng đỏ hoặc có mủ; rốn sưng đỏ hoặc chảy mủ; Dấu hiệu mất nước: mắt trũng, môi khô, da nhăn nheo, tiểu ít; Vàng da kéo dài trên 14 ngày; Vàng da lan nhanh đến bụng, đùi, chân trong những ngày đầu sau sinh; Vàng lòng bàn tay hoặc lòng bàn chân; Vàng da tăng nhanh; Vàng da kèm phân bạc màu; Tiêu hóa: Nôn liên tục, bụng chướng, tiêu chảy, phân có máu…
Hướng dẫn sử dụng thuốc đối với trẻ sơ sinh
Nếu trẻ sốt, cần dùng thuốc hạ sốt bằng cách sử dụng khi thân nhiệt trên 38,5°C. Dùng Paracetamol với liều 10-15 mg/kg/lần (sử dụng đường uống hoặc đặt hậu môn), cách tối thiểu 4 - 6 giờ nếu cần nhắc lại; lưu ý tổng liều thuốc không quá 60 mg/kg/ngày. Nếu trẻ nôn trong vòng 15 phút, có thể cho trẻ uống lại liều thay thế;
Trường hợp trẻ ngạt mũi: Sử dụng dung dịch nước muối sinh lý Natri Clorua 0,9% nhỏ mũi 2-3 giọt mỗi bên mũi khi trẻ có dấu hiệu ngạt mũi và khó ngậm bắt vú. Nên ủ ấm lọ nước muối sinh lý trước khi nhỏ mũi trẻ.
Chăm sóc thiết yếu cho trẻ sơ sinh
Trong trường hợp mẹ và trẻ đều xác định mắc COVID-19, mẹ có thể duy trì việc cho trẻ bú mẹ. Nếu trẻ ngạt mũi, khó bú, mẹ cần vệ sinh mũi cho trẻ trước khi bú. Trẻ không bú được, vắt sữa mẹ cho trẻ ăn bằng cốc và thìa.
Trong trường hợp chỉ có bà mẹ được xác định mắc COVID-19, nhân viên y tế cần tư vấn cho bà mẹ và gia đình cân nhắc giữa lợi ích của việc cho trẻ bú mẹ và nguy cơ trẻ sơ sinh có thể mắc COVID-19.
Nếu mẹ quyết định tiếp tục nuôi con bằng sữa mẹ cần: rửa tay thường quy bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay nhanh trước khi cho trẻ bú và đeo khẩu trang mỗi khi tiếp xúc gần với trẻ.
Vệ sinh bầu vú 1 lần/ngày khi vệ sinh thân thể, không cần vệ sinh trước mỗi lần cho bú. Nếu bà mẹ ho, hắt hơi làm chất tiết bắn vào bầu vú, vệ sinh vú bằng nước sạch và xà phòng, sau đó lau khô.
Nếu trẻ không bú được cần hướng dẫn bà mẹ vắt sữa bằng tay (hoặc bằng dụng cụ) và cho trẻ ăn bằng cốc và thìa; rửa tay thường quy bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay nhanh trước khi vắt sữa.
Đeo khẩu trang trong quá trình vắt sữa và cho trẻ ăn; vệ sinh dụng cụ vắt sữa, máy hút sữa và các dụng cụ cho trẻ ăn như cốc, thìa (tốt nhất tiệt trùng bằng cách hấp hoặc luộc).
Trường hợp sức khỏe bà mẹ tiến triển nặng, không thể tiếp tục nuôi con bằng sữa mẹ, có thể sử dụng sữa thanh trùng từ ngân hàng sữa mẹ (nếu có) hoặc nuôi dưỡng trẻ theo hướng dẫn của cán bộ y tế. Hỗ trợ bà mẹ cho con bú ngay khi sức khỏe ổn định.
Bộ Y tế cũng lưu ý, trong quá trình chăm sóc trẻ không nhất thiết phải làm xét nghiệm thường xuyên test nhanh kháng nguyên hoặc RT-PCR cho tất cả trẻ sơ sinh, kể cả khi người chăm sóc trẻ mắc COVID-19.
Mai Hoa (t/h)
